Ostrzenie w terenie na byle czym

Dobry nóż to ostry nóż. Jest to podstawowa cecha decydująca o jego przydatności. Na rynku jest cała masa rozmaitych ostrzałek ale co robić z tępym nożem gdy akurat nie mamy żadnej? Wtedy trzeba poszukać w swoim otoczeniu czegoś, co przynajmniej w pewnym stopniu zastąpi profesjonalne urządzenie i pozwoli nam doprowadzić nóż do stanu używalności.

Oczywiście nie możemy się spodziewać, że na improwizowanych osełkach wyprowadzimy ostrą jak brzytwa, idealnie równą krawędź tnącą a płazy klingi pozostaną nieskalane najmniejszą ryską. Jednak w sytuacji awaryjnej podstawowym celem jest zaostrzenie noża a nie roztkliwianie się nad jego urodą. Musimy jednak liczyć się z tym, że ostrzenie na „wynalazkach” może oznaczać w konsekwencji konieczność późniejszego ponownego wyprowadzenia poprawnej krawędzi tnącej.

Jest kilka podstawowych zasad ostrzenia na improwizowanych osełkach:
1.staramy się wybierać na osełkę materiały o możliwie równej powierzchni i w miarę drobnoziarniste.
2.na równych i twardych powierzchniach możemy ostrzyć standardowo czyli „pod włos”, natomiast na materiałach nierównych czy miękkich ostrzymy zawsze „z włosem”.
3.staramy się ostrzyć na ten sam kąt, który mamy wyprowadzony.
4.porowate materiały ceramiczne można używać na mokro. Nie potrzeba dużo wody, w ostateczności wystarczy trochę śliny.
5.dla usunięcia „drutu” i nierówności krawędzi tnącej powstałych po ostrzeniu na gruboziarnistej czy niezbyt równej powierzchni warto na zakończenie przeciągnąć ostrze kilka razy po skórzanym pasku.

Jeśli znajdujemy się w miejskiej dżungli mamy wiele możliwości znalezienia awaryjnej osełki. Miasto oferuje bogaty wybór betonowych słupów, brukowanych i wyłożonych płytami chodników, krawężników, schodów, parapetów, cokołów pomników, cegieł na budowie oraz krawędzi uchylonych szyb samochodowych.
 

W domu przeważnie znajdziemy jakąś ostrzałkę ale jeśli jej nie ma, to też jest na czym naostrzyć nóż. Może to być pozbawiona szkliwa dolna krawędź ceramicznego kubka czy talerza, brzeg kamionkowego garnka czy glinianej doniczki, porcelitowy bezpiecznik elektryczny  a nawet kawałek papieru ściernego czy w ostateczności szorstkiej tektury. Bezpiecznik oczywiście bez szkliwa, zaś papier i tektura wymagają równej, twardej podkładki lub choćby nawinięcia na ołówek.

O wiele trudniej jest znaleźć coś przydatnego na terenach niezurbanizowanych i na tym zagadnieniu chcę się skupić. Opiszę parę sposobów naostrzenia noża tym, co mamy do dyspozycji w lesie, na polu, w górach czy nad wodą.

Podstawowym materiałem, którym możemy zaostrzyć nóż w terenie są kamienie. W Polsce występują rozmaite materiały skalne, z których wymienię granity, piaskowce, krzemienie, łupki i wapienie. Dla naszych celów najlepsze są piaskowce, dobre są granity, z łupków tylko odmiany zawierające ziarna o odpowiednio dużych rozmiarach, wapienie nadają się średnio i to tylko twarde (nawet nieco skalcytowane), natomiast krzemienie do ostrzenia noży w zasadzie się nie nadają. Można ostrzyć na mokro, szczególnie na kamieniach nasiąkliwych typu piaskowiec czy wapień.

Jeśli chodzi o kształt to rzadko kiedy uda nam się znaleźć płaski kamień o gładkiej powierzchni. Najczęściej są one nierówne, o ostrych krawędziach. W takich przypadkach można próbować wygładzić nieco powierzchnię trąc kamieniem o kamień. Bardzo dobre są wygładzone przez rzekę otoczaki. BTW ich owalne kształty są bardzo przydatne w ostrzeniu recurvy.

Bogactwo kształtów i wielkości kamieni wymusza zastosowanie odpowiedniej techniki ostrzenia. Na większych kamieniach posiadających w miarę gładką powierzchnię ostrzymy konwencjonalnie czyli przesuwając klingę prostopadle do krawędzi tnącej. Jeśli mamy do dyspozycji kamień niewielkich rozmiarów lub kamień o bardzo nierównej powierzchni to nie możemy ostrzyć w ten sposób. Musimy to robić przesuwając klingę wzdłuż krawędzi tnącej. Jeśli kamyk jest naprawdę mały to trzymanie go w dłoni jest nieco ryzykowne. Wtedy lepiej jest przesuwać kamieniem po ostrzu a nie odwrotnie. Pomoże w tym unieruchomienie noża, co w warunkach terenowych można osiągnąć wbijając czubek klingi w drzewo i mocno trzymając rękojeść wolną ręką.

Wartym uwagi bo łatwo dostępnym materiałem ostrzącym jest drobnoziarnisty piasek (pył krzemionkowy). W warunkach terenowych można posmarować nim „na mokro” kawałek drewna czy kory sosnowej (wewnętrzna część) lub skórzany pasek. Wystarczy potem strząsnąć grubsze ziarna i uzyskujemy awaryjną osełkę.

Ostrzenie noża na kamieniu czy piasku jest zwykle dość agresywne i ma sens w przypadku, gdy nóż jest naprawdę tępy. Jeżeli chcemy go tylko podostrzyć, trzeba sięgnąć po inne rozwiązania. Najpopularniejszymi jest ostrzenie o drugi nóż lub na wspomnianym wyżej skórzanym pasku.
Ten pierwszy sposób wymaga oczywiście posiadania więcej niż jednego noża, ewentualnie siekiery i polega na umiejętnym przesuwaniu krawędzi tnącej noża ostrzonego po klindze drugiego. Oczywiście dobrze byłoby, gdyby „osełka” była co najmniej równie twarda jak nóż.
Technika ostrzenia na pasku jest dobrze znana, warto tylko pamiętać, że ostrzymy na sucho i obowiązkowo „z włosem”. Można zwiększyć wydajność ostrzenia przez posmarowanie paska np. pastą do zębów lub „na mokro” popiołem z ogniska lub wspomnianym wcześniej drobnoziarnistym piaskiem. W braku paska można posłużyć się jakimkolwiek wyrobem skórzanym: pochwą noża, cholewą buta czy portfelem.

Możliwości radzenia sobie z brakiem osełki jest wiele a ich znalezienie i wybór są ograniczone zazwyczaj tylko inwencją i determinacją potrzebującego. Oby nigdy wam ich nie zabrakło, tak na szlaku jak i w życiu.

Wiktor Lekney